Praca na czarno. Co grozi za pracę na czarno?

Praca na czarno to potoczne określenie na nielegalne zatrudnienie, czyli wykonywanie pracy bez zawarcia umowy o pracę, cywilnoprawnej albo kontraktu B2B. Oznacza to, że pracownik nie jest zgłoszony do ubezpieczeń społecznych, a pracodawca nie odprowadza składek. Co grozi za pracę na czarno?

• Praca na czarno - konsekwencje
• Praca na czarno - konsekwencje dla pracownika
• Praca na czarno - gdzie zgłosić anonimowo?
• Praca na czarno - jak udowodnić?

Praca na czarno - konsekwencje

Pracodawca ma obowiązek odprowadzać składki na ubezpieczenia społeczne, a także zaliczki na podatek dochodowy. Jeżeli nie zostaną dopełnione wszystkie wymagane formalności związane z umową o pracę albo inną formą współpracy odpowiednią dla danego zadania, pracodawca musi liczyć się z konsekwencjami.

Praca na czarno - konsekwencje dla pracodawcy to przede wszystkim:

• kara grzywny od 1 do 30 tys. zł przy niepotwierdzeniu umowy o pracę na piśmie przed dopuszczeniem pracownika do pracy,
• kara grzywny do 5 tys. zł za niedopełnienie przez płatnika składek obowiązku dokonania zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych pracownika lub innej osoby wykonującej pracę, która podlega obowiązkowo takim ubezpieczeniom (np. zleceniobiorcy), jak również nieopłacenie składek na ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie,
• konieczność opłacenia zaliczek oraz odsetek od wszystkich wynagrodzeń wypłaconych nielegalnie,
• utrata wiarygodności i reputacji.

Warto również pamiętać, że umowa cywilnoprawna nie może zastępować umowy o pracę. Pracodawca, który podejmie się działania przeciwko prawom pracownika, musi liczyć się z karą grzywny do 30 tys. zł.

Umowa zlecenie a umowa o pracę. Kiedy umowa zlecenie, a kiedy umowa o pracę?

Konsekwencje pracy na czarno dla pracodawcy wiążą się więc z karami przyznanymi przez Państwową Inspekcję Pracy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Urząd Skarbowy.

Kontrolę przeprowadza inspektor pracy. Po wykazaniu uchybień w legalności zatrudnienia kieruje do pracodawcy wniosek o potwierdzenie na piśmie warunków zawartej ustnie umowy i o dokonanie zgłoszenia do ZUS, powiadamia ZUS i US, a także nakłada mandat albo kieruje wniosek o ukaranie pracodawcy do sądu.

Praca na czarno - konsekwencje dla pracownika

Konsekwencje pracy na czarno dla pracownika dotyczą przede wszystkim sytuacji, kiedy osoba wciąż posiada status bezrobotnego.

Osoba bezrobotna ma 7 dni kalendarzowych na wyrejestrowanie z urzędu pracy. Jeżeli nie dopełni formalności, musi liczyć się z karą grzywny od 500 zł do 5000 zł.

Wśród konsekwencji nielegalnego zatrudnienia wymienia się również brak bezpieczeństwa, ograniczone możliwości rozwoju zawodowego i ryzyko utraty środków do życia z dnia na dzień. Dodatkowo osoba nie może skorzystać z darmowej opieki medycznej w ramach NFZ, nie otrzyma świadczeń z ZUS ani kredytu oraz pożyczki.

Praca na czarno - gdzie zgłosić anonimowo?

Możesz złożyć skargę na działalność pracodawcy do okręgowego inspektoratu pracy lub oddziału okręgowego inspektoratu pracy właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy. Państwowa Inspekcja Pracy nie rozpatruje skarg anonimowych, ale chroni dane osoby zgłaszającej.

PIP podkreśla, że w przypadku złożenia skargi dotyczącej pracy na czarno albo innych uchybień związanych z legalnością zatrudnienia inspektor pracy potrzebuje danych osobowych. W wyjątkowych sytuacjach osoba skarżąca będzie musiała udzielić zgodę na ujawnienie faktu złożenia skargi. Inspektor wystąpi w formie pisemnej o wyrażenie stosownej zgody, która pozwoli na przeprowadzenie skutecznej kontroli.

Jak długo może trwać umowa o pracę na czas określony?

Po wykazaniu nielegalnego zaludnienia inspektorzy zgłaszają sprawę do Urzędu Kontroli Skarbowej oraz Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Osoba, która wykonuje pracę nielegalnie albo robiła to w przeszłości, ma możliwość złożenia pozwu w sądzie o ustalenie istnienia stosunku pracy.

Praca na czarno - jak udowodnić?

Im więcej dowodów, tym większa szansa na udowodnienie nielegalnego zatrudnienia.

Jak udowodnić pracę na czarno?

• Świadkowie - poszukaj osób, które mogą potwierdzić obecność w pracy, charakter wykonywanych obowiązków oraz brak formalnej umowy, np. inny pracownik, klient firmy lub osoba z rodziny.
• Dowody pisemne i elektroniczne - wiadomości SMS, e-mail lub komunikacja na platformach internetowych oraz wszystkie inne wiadomości związane z ustaleniem warunków pracy, zleceń, harmonogramów, wypłaty wynagrodzenia.
• Dokumenty własne - notatki własne dotyczące godzin pracy, wypłat, zakresu obowiązków.
• Zdjęcia, nagrania audio i wideo - mogą to być zdjęcia z miejsca pracy, zdjęcia harmonogramu czy nagrania potwierdzające obecność na miejscu pracy.
• Dowody wypłaty wynagrodzenia - jeśli wynagrodzenie było wypłacane w gotówce, postaraj się zdobyć potwierdzenia np. zapisane w zeszycie lub korespondencję, w której ustalaliście wysokość wynagrodzenia. Dopuszczalne są również przelewy bankowe.

Umowa o pracę dla studenta. Co daje status studenta przy umowie o pracę?

Zebrane dowody przedstaw w Państwowej Inspekcji Pracy lub w sądzie pracy, jeśli zamierzasz dochodzić swoich praw. Pamiętaj, że każda sprawa jest rozpatrywana indywidualnie, więc im więcej materiałów zgromadzisz, tym większa szansa na uzyskanie korzystnego wyniku.